KISA KES AYDIN HAVASI OLSUN
İlkbaharın neredeyse yarısındayız.
Kışın gelmeyen yağışlar nihayet çiftçinin ve şehirlinin sevinci oldu.
Tarlada, barajda beklediğimiz rahmet toprakla buluştu geç de olsa,
Sevinmemiz gereken bereketli yağmurları beklediğimiz özlemin bittiği günler.
Hatta daha fazlası Çeşme’ye yağan dolu, Aydın’da da leblebi tanesi büyüklüğünde yağarak bahar ayında oldukça üşüttü.
“Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır” sözü artık Nisan için de gerçek oldu.
Yanan doğalgaz, şişkin faturalar eriyen cüzdanlar yaz ayını özlemle arıyoruz.
Yaz fakirin, kış zenginin işi derlerdi eskiler..!
Öyle değil midir gerçekten?
Yazın bir atlet, bir şort, kışın kaban, palto ısınma, bu kısır döngü her yıl tekrarlanır durur.
Gelelim biz başlıktaki konumuza,
AYDIN eski adıyla Güzelhisar olarak bilinir ve kentin en eski mahalleleri sayılan Zafer, Hasanefendi, Ramazanpaşa ve Veysipaşa gibi merkezde konuşlanmıştır.
Yıllar içinde kuzey hariç diğer üç yöne doğru genişleyen kent bugün 28 mahalleden oluşan kasaba irisi kendi halinde yaşayan ama anılarıyla, efsaneleriyle ünlenmiş bir şehri ziyadır.
Her kentin dilden dile söylencelerle nesillere aktarılan efsaneleri, tarihe geçen öyküleri birer “edebi değer” ve “mit” olmuştur.
Aydın’da iki Şehir Efsanesi de tarihe mal olmuş ,nesilden nesil’e aktarılmıştır.
Bunlardan ilki hepimizin bildiği bir sözlencedir.
Aydında Efeler İlçesinde, kent merkezinde, Ticaret lisesi önündeki köprüden geçerken hiç dikkat ettiniz mi..?
Zafer mahallesi ile Ramazanpaşa mahallelerini birbirine bağlayan bu betonarme köprü altında yer alan tarihi kemerli köprüyü tarihe meraklı Aydınlılar dışında sorsanız pek bilen çıkmaz.
Köprünün çukurda kalması nedeniyle üzerine erken akşam düşmesi yüzünden “karanlık köprü” olarak anılan Köprünün hikayesi ise yıllardır Aydın söylencelerinde yer almaktadır
Aydın’da 1900′lü yıllardan önce Müslüman mahallesi ile Rum mahallesini birbirine bağlayan Tabakhane deresinin üzerindeki eski ve yetersiz köprü işte bir şehir efsanesine göre Aydınlı usta bir bir terzi tarafından yaptırıldı.
Vaktiyle Aydın’da 1837-1840 yılları arasında görev yapan ve eskiden Erkek Sanat Enstitüsü olarak bilinen binaya yakın ve bugünkü Jandarma Er Eğitim taburu ile Tralleis arkeolojik SİT alanı içinde kalan ve Aydın’a hakim manzarası bulunan ve kendi adıyla anılan eski köşkte oturan Tahir Paşa adında Aydın Mutasarrafının hanımı çarşıda gezerken bir terzi karısının giydiği oldukça şık entariyi görünce akşam kocası paşaya sitem ederek “bir terzi karısının giydirdiğini bile bana giydiremiyorsun!”diye çıkışınca, Tahir Paşa , karısının dırdırından bıkarak ertesi sabah arasta içindeki Terziyi buldurarak huzuruna getirtmiş.
“Senin karın Aydın’da israfa sebep olan işler yapıyormuş, süslü, püslü entari giyiyormuş. Bu ne cüret!” diyerek çıkışmış. Terziye karısının giydiği süslü entariyi getirterek halkın önünde yaktırmış. Sıra terziye gelmiş ve Tahir Paşa daha fazla kükreyerek çıkışmış ve ibret olsun diye zindana atılmasını emretmiş. Araya giren şefaatçiler, terzinin affedilmesi için Paşaya yalvarmış yakarmışlar. Tahir Paşa ricalarını kıramadığı ayan ve çarşı eşrafını “bir şartla” demiş;,
“Şu derenin üzerine bir köprü yaparsa bağışlarım ”
İşte fotoğraftaki köprüyü yapan zavallı terzi, ütüsünü, makasını, evini satıp savarak işte fotoğrafta gördüğünüz kemerli köprüyü yaptırmış, ama iflas topunu da atmış…!
Aydın’dan taşınıp gitmiş…!
Üzerine yeni yapılan köprü nedeniyle geçenlerin pek göremediği bu tarihi köprü, civardaki yüksek yollardan daha aşağıda kaldığından ve erkenden karanlık basması nedeniyle yıllarca KARANLIK KÖPRÜ olarak anılmıştır.
KISA KES AYDIN ABASI ( HAVASI ) OLSUN
Gazetemizin bu köşesine de adını da veren bu deyim, ses uyumu nedeniyle “aba” ve “hava” kelimelerinin kullanılmasıyla, farklı anlamlar taşır.
Bu şehir efsanesi de, Aydın’lı Zeybeklerin giyim kuşamları üzerinedir.
Aydın’da dağlarda dolaşan efeler,daha rahat hareket etmek ve zaptiyeden daha rahat kaçabilmek, çalıya çırpıya takılmamak için dizlerine kadar uzanan potur giyerlermiş.
Osmanlı döneminin sultanlarından 2. Mahmud bazı libasların (giysilerin) ve aba kumaşından yapılan kısa Efe poturunun giyilmesini yasaklamış ve bunun yerine uzun şalvar pantolon (kara don) giyilmesini mecburi kılmıştır.
Ancak Osmanlıya başkaldıran ve aba giymekten vazgeçmeyen zeybeklerle, devlet idaresi arasında tartışmalar ve ciddi çatışmalar meydana gelir.
Hal böyle olunca daha önce don diktirirken “kısa kes aydın abası olsun” dedikleri terzilere açıktan böyle bir seslenemeyen zeybekler, etraftaki jurnaller tarafından bilinmemesi için "kısa kes aydın havası olsun" demeyi yeğlemişlerdir.
Ancak bu deyim Anadolu’ya öylesine dağılmış ki, her şehre ayrı bir efsane olarak söylencelerine girmiştir.
Bir zamanlar Balıkesir'de de çok güzel aba'lar dokunurmuş.
Hem dokunan kumaşın ismi aba, hem de bu abadan dikilip şalvarın üstüne giyilen ceketin adı da aba imiş. Ticaretle uğraşan bir vatandaş, Balıkesir'in meşhur abasından bir elbiselik kumaş alıp . Terziye vermiş. Terzi adamın ölçüsünü almış.
Fakat "Bu aba hem ceket, hem de şalvar dikmeğe yetmez, biraz daha kumaş ister" demiş.
Müşteri, terziye şöyle itiraz etmiş:
- Yahu nasıl yetmez? Eteklerini kısa kes, “Aydın abası” olsun..! deyimiyle bu söz Aydın ile anılır olmuş.
“Kısa kes Aydın Abası Olsun” deyimi, günümüzde, sözünü ya da yaptığı işi gereğinden fazla uzatanları ikaz etmek için kullanılır. Günümüzde işte bu şehir efsanesi zeybeklerin terziye söylediklerini aksine “Kısa kes Aydın havası olsun” şeklinde söylenegelmiştir.
Ama aslında Aydın’da ilkbaharın ortasında geçen hafta içinde yağan yağmur’un ardından, dün aniden açan güneş ve bir anda değişen iklimi üzerine gönderme yapılarak söylenen “kısa kes Aydın havası olsun “sözü, bu gerçeği ve Aydın’ın iklimini de hatırlatmaktadır aslında..!
SÖZÜN ÖZÜ :
BAŞKALARININ BİLGİSİYLE BİLGİN OLSAK BİLE ,
ANCAK KENDİ AKLIMIZLA AKILLI OLABİLİRİZ.
