Sıcak iklimi ve verimli toprakları sayesinde tatlı ve sulu dutların yetiştiği Aydın başta olmak üzere İzmir, Denizli, Muğla gibi Ege illerinden son yıllarda ihracat arttı.
İncir, zeytin üretiminde lider illerin başında gelen Aydın, şimdi de kuru dut üretimiyle dikkat çekiyor. Yörelere göre lezzet ve aromaları değişen dutlar yaş ve kurutulmuş olarak talep görüyor. Yöresel olarak akdut ve karadut olarak sınıflandırılan dutlar, doğal ortamlarda kurutularak ihracata hazırlanıyor. Anadolu’nun kayısı yetiştirme merkezi olarak bilinen Malatya’da da ikinci ürün kategorisine giren dut, Elazığ, Adıyaman ve Tunceli’de yetişen ürünlerin şeker oranının yüksek olmasıyla pekmez yapımında kullanılıyor. Büyük oranda kurutulup ihracata da gönderiliyor.
44 ÜLKEYE SATILIYOR
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, 2024 yılında 44 ülkeye bin 324 ton 594 kilogram kuru dut ihracatı yapıldı. Bunun karşılığında ülkeye 5 milyon 197 bin dolar döviz girdisi sağlandı. Kuru dut ihracatında 257 ton 445 kilogramla ilk sırada bulunan Hollanda’yı 227 tonla ABD ve 138 ton ile Almanya izledi.
Uzun yıllar Aydın’ın merkez ilçelerinde ve kırsal mahallelerinde yaz başında yerlere dökülen dutlardan ekonomik kazanç elde edilmeyen ürün artık hem iç piyasada sofralık hem ihracata yönelik satışa sunuluyor. Kuru dut ihracat rakamlarının 5 dolara kadar yükselmesi üreticiyi de teşvik etti. Pestil, pekmez ve kuruyemişçilerin de tercih ettiği dut ürünleri ekonomik kazanç haline dönüştü.
Aydınlı üreticiler, yıllardır dut ağaçlarının gölgelik olarak görülüp ürünlerinin zayi edildiğini, ancak çeşitlerine göre ekonomik kazanç sağlamasından sonra bakımlarına özen gösterildiğini dile getiriyor.
İncir, kestane, zeytin, pamuk, enginar, çilek üretiminde Türkiye’de ikinci sırada yer alan tarım memleketi Aydın’da dut üretimi de artık ekonomik ürünler arasında yer alıyor. İpekböceği yetiştiriciliğinin yapıldığı Elazığ ve çevresinde kuraklık nedeniyle ihtiyaç duyulan dut yapraklarının Aydın’dan da gönderildiği öğrenildi. Dut yapraklarının eskiden çöp olduğunu belirten Aydınlı üreticiler, şimdi ekonomik kazanç sağlamak için çuvallarla Orta Anadolu bölgesine gönderiyor.
AĞAÇ VE MEYVESİ YARARLI
Tarım ürünü olarak ekonomik girdi sağlayan dut ağacı, çevre dostu olarak da şehirlerin süsü haline geliyor. Özellikle yapraklarının ipekböcekçiliği ve hayvancılık için yem kaynağı olan dut ağaçlarının iklim koşullarına uyumu da tercih nedenleri arasında yer alıyor.
Meyvesinden çeşitli ürünler elde edilerek ekonomiye kazandırılan dut ağacının kentlerin yeşillendirilmesinde de kullanılıyor. Meyvesi sindirim sistemine iyi gelen, kabızlığı gideren dut, serbest radikallerle savaşarak bağışıklığı artırdığını biliniyor. Vücut enfeksiyonlarının giderilmesine de etkili olan meyvesinin öksürüğe de çare olduğu kaydedildi. Ayrıca kan basıncının düzenlenmesi, kalp sağlığının korunması, kansızlığın giderilmesi, kemik sağlığının güçlendirilmesindeki yararları olduğu belirtildi. Karadut meyvelerinin özellikle ağız içindeki yaraların hızla iyileşmesinde, karaciğer sağılığının korunmasında idrar söktürücü ve kan şekerinin dengelenmesinde yararları olduğu doktorlar tarafından ifade ediliyor.
