AYDIN SARI

AYDIN SARI

EMEKLİLİK YAŞI VE KÖLELİK DÜZENİ

EMEKLİLİK YAŞI VE KÖLELİK DÜZENİ

Kölelik insanlık tarihinde hemen hemen dünyanın bütün bölgelerinde bin yıllar boyunca uygulanmıştır. Köleliğin kaldırılması 19. yüzyılda gerçekleşmiştir.
Roma döneminde kölelik
Kölelik tarih boyunca yaygın olarak görülen bir uygulamadır. Roma İmparatorluğu döneminden kalan bir mozaik resminde efendilerine hizmet eden köleler.
Kölelik bir insanın başka bir insana ait olması, o kişinin malı ve mülkü olması demektir. 19. yüzyıla kadar insanlar köle olarak alınıp satılmış, bir eşya gibi başka bir insanın malı olmuştur.
Coğrafi Keşifler sonrasında bazı Avrupa devletlerinin Afrika ve Amerika’da sömürge toprakları edinmesi dünyada köle ticaretinin daha da artmasına sebep olmuştur. Afrika’dan Amerika’da bulunan sömürge topraklarına milyonlarca insan köle olarak götürülmüştür.
Dünyada Köleliğin Kaldırılması
Modern dönemde köleliğin kaldırılmasına yönelik dünyadaki ilk düzenleme Amerika Birleşik Devletlerinin Vermont eyaletinde gerçekleşmiştir. O dönemde bağımsız bir devlet olan Vermont’da 1777 yılında çıkarılan bir yasayla kölelik yasaklandı. Daha sonra Vermont 1791 yılında ABD’ye katıldı.
Avrupa devletlerinde köle ticaretinin yasaklanmasına yönelik ilk düzenleme Danimarka’da yapıldı. 1792 yılında Danimarka kendi sömürge topraklarında köle ticaretini yasakladı. Deniz aşırı köle ticareti İngiliz sömürgelerinde 1807’de, Amerika Birleşik Devletlerinde ise 1808’de yasaklandı. Ancak henüz köleliğin kaldırılması söz konusu değildir. Deniz aşırı köle ticareti yasaklansa, mevcut köleler hürriyetlerine kavuşturulmadı. Bu ülkelerde kölelik devam etti.
Köleliğin kaldırılması
Amerika Birleşik Devletlerinde köle satışını gösteren bir resim.
Avrupa’da köleliğin kaldırılmasına yönelik ilk düzenleme Fransa’da gerçekleşti. Fransız İhtilali sırasında 1794 yılında kölelik tamamen kaldırıldı. Ancak bu düzenleme geçici oldu. 1802 yılında Napoleon Bonapart tarafından Fransız sömürgelerinde kölelik tekrar geri getirildi.
Köleliğin kesin olarak kaldırılması İspanya sömürgeleri ve bağımsızlığını kazanmış olan Güney Amerika ülkelerinde gerçekleşmiştir. 1811 yılında İspanya sömürgelerinde ve Şili’de kölelik kaldırıldı. 1817’de Arjantin’de, 1821’de Peru’da, 1829’da Meksika’da kölelik kaldırıldı.
İngiliz sömürgelerinde köleliğin kaldırılması 1833’te gerçekleşti. Kölelik Fransa’da 1848’de, ABD’de ise kanlı bir iç savaş sonrasında 1865’te kaldırıldı. 19. yüzyılda dünyanın büyük bir bölümünde kölelik kaldırıldı. Ancak kölelik bazı ülkelerde 20. yüzyıla kadar devam etti. Dünyada köleliğin resmen kaldırıldığı son ülke Moritanya’dır (1980).
Buraya kadar aktardığım bilgiler tamamen modern dönemdeki kölelik ve kaldırılması ile ilgili bilgilerdi. Bu bilgilere baktığımızda yeryüzünde köleliğin en son kalktığı ülke Moritanya olarak görülüyor ve köleliğin kaldırıldığı yıl ise 1980. Yani yirminci yüzyılın ikinci yarında dünyada kölelik resmi olarak kalkmış görünüyor.
Peki kölelik gerçekten kalktı mı?
İşte bu konu biraz tartışmalı görünüyor. Her ne kadar çalışanlar kendi evlerine, seyahat etme özgürlüklerine ve benzeri özgürlüklere sahip olsa da köleliğin bugün bir başka versiyonu yaşanıyor diyebiliriz.
Örneğin emeklilik yaşını ele alalım. Önceleri bir insan şu kadar saat çalışmalı ve şu kadar yıl çalıştıktan sonra emekli olup yaşamının son demlerini rahat ve huzur içerisinde geçirebilir deniliyordu. Sonra köleliğin son kaldırıldığı 1980’lere gelindiğinde çalışma saatleri konusunda herhangi bir değişim olmamış olsa da emeklilikle ilgili talepler gündeme geldi ve çalışma yılına bir de emeklilik yaşı denen bir kavram eklendi.
Bugün dünyaya bakınca görüyoruz ki, 60 ile 70 yaşına kadar çalışmak gibi bir durum söz konusu. Yani ölmeden önce emekli olmanız düşünülmüyor. Tıpkı kölelik döneminde ölmeden özgürlüğüne kavuşamadığın gibi, bugün de ölmeden emekli olamamak gibi bir durum söz konusu. 
Bu noktadan baktığımızda bugün dünyada her ne kadar kölelik kaldırılmıştır desek de, sadece o eski vahşi köleliğin kaldırıldığını, insan ticaretinin yok edildiğini ama çalışma koşulları olarak emperyalizmin dayattığı modern bir kölelik sisteminin var olduğunu görebiliriz.
Hükümetlerin sürekli olarak emeklilik yaşının daha yukarı çıkarılması talebi ve bu yönde çalışma yapmaları da bir insanı ölene dek çalıştırmak arzusundan kaynaklanmaktadır. Bu emperyalizmin genlerinde var olan köle çalıştırma kültüründen gelen dürtü ile sürekli olarak çalışanların neyi var nesi yok almaya yönelik bir tavır ve davranış olarak da adlandırılabilir.
Bugün 60 yaşına gelmiş bir insan ne iş yapabilir?
70 yaşında bir insanı hangi işte çalıştırabilir ve verim alabilirsiniz?
Bugün günümüzde, yirmi birinci yüzyılda kölelik halen devam etmektedir; ancak o eski bildik şekli ile değil, modern şekli ile insanlar köle gibi kullanılmaya çalışılmaktadır. Emeklilik yaşı da bunun bir göstergesinden başka bir şey değildir.

 

Önceki ve Sonraki Yazılar
AYDIN SARI Arşivi
SON YAZILAR