FIR Hattı’nın ne olduğunu anlatarak başlamak istiyorum yazıma. Çünkü belki de FIR Hattı sözcüğünü ilk kez duyanlarımız olabilir.
***
FIR Sözcüğü, dilimizde, Uçuş Bilgi Bölgesi anlamına gelen İngilizce, Flight İnformation Region sözcüklerinin baş harflerinden meydana gelen bir kısaltmadır.
***
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü anlamına gelen İngilizce International Civil Aviation Organization sözcüklerinin baş harflerinden oluşan ICAO tarafından, Sivil ve askeri uçakların uçuş güvenliğini sağlamak üzere oluşturulmuş Uçuş Bilgi Bölgeleridir. Bu bölgelere giren uçaklar, bölgeden sorumlu merkeze bilgi vermek zorundadır.
***
FIR içerisinde uçuş güvenliğinin sağlanabilmesi için gerekli olan her türlü hava trafiği kolaylığı, haberleşme olanakları, meteorolojik olaylar konusunda uyarıcı bilgilerin tümü, daha önceden ICAO‘nun Belirlemiş olduğu ülke tarafından sağlanır.
***
Havacılığın gelişmesi ile sivil havacılığın belirli bir tertip ve düzen içerisinde yürütülmesi ve uçuş güvenliğinin sağlanabilmesi için, uluslararası alanda düzenlemelerin ortaklaşa yapılamasını zorunlu hale getirdi. Bu amaçla 1944 yılında Şikago Sözleşmesi ile uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO ) kuruldu.
***
Bu sözleşmeye dayanılarak da, havacılığın güven içerisinde sürdürülebilmesi için FIR ( Flight Information Region / Uçuş Bilgi Bölgesi ) olarak adlandırılan denetim alanları oluşturuldu.
***
1952 yılında İstanbul ‘ da toplanan ICAO, Ege’ deki FIR Hattının sorumluluğunu Yunanistan ‘ a verdi.
***
Tabii, sivil ve askeri havacılığın henüz gelişmediği ve özellikle de askeri havacılığın öneminin yeterince kavranamadığı o yıllarda, hükümet buna itiraz da etmedi. Ancak, zamanla Yunanistan, bu durumu kendisine verilmiş bir hava egemenliği hakkı olarak görmeye ve her fırsatta Türkiye aleyhine kullanmaya başlayınca, Türkiye ICAO nezdinde bazı girişimlerde bulunsa da her hangi bir sonuç elde edemedi.
***
Temmuz 1974’ de yapılan Kıbrıs Barış Harekâtı ile FIR Hattı sorunu Türkiye’nin güvenliğini tehdit eder boyutlara ulaşmış oldu. Bu nedenle Türkiye, yayımladığı NOTAM ( Notice to Airman/Havacılara Bildiri ) ile Ege Deniz’ inde, kuzeyden güneye doğru bir hat çekerek, bu hattın doğusundan geçen (askeri uçak-
lar dâhil ) tüm hava ulaşım araçlarının Türkiye ‘ yi bilgilendirmesini istedi.
***
Türkiye’nin bu tavrına karşılık olarak Ege Denizi hava sahasını yabancı sivil ve askeri uçuşlara kapatarak bölgeyi Tehlikeli Bölge ilan etti. Ege üzerindeki bu tehlikeli gerilim, görüşmeler yolu ile aşılmak istense de, yapılan görüşmelerden, Türkiye lehine her hangi bir olumlu sonuç elde edilemedi.
***
12 Eylül 1980 Askeri Darbesi Kenan EVREN, çok yakın dostu, NATO Güneydoğu Avrupa Müttefik Kuvvetleri Komutanı ABD ‘ li Orgeneral Aleksander High ‘in verdiği “ Asker Sözü “ ne güvenerek, 1980 yılında, 714 Sayılı NOTAM ‘ a son verdi ve haklarımızdan ülkemiz aleyhine feragat etti.
***
Bunun üzerine, Yunanistan da NOTAM ‘ larını geri çekti ve bölge trafiğe yeniden açıldı.
***
Her ülkenin Hava Sahası ve Civarı, ülkenin büyüklüğüne, konumuna ve hava trafiğinin durumuna göre bir ya da daha fazla FIR ‘a bölünebilir. Örneğin, Türkiye’nin FIR Hattı, Ankara FIR ve İstanbul FIR Hattı olmak üzere iki Uçuş Bilgi Bölgesine ayrılmıştır.
***
FIR Hatları deniz seviyesinden belirli bir irtifaya kadar olan bölgeyi kapsar ve FIR’ların üst sınırından sonra UIR ( Upper Information Region /Üst Uçuş Bilgi Bölgesi ) başlar, UIR Bölgesi de Uzay Sınırına kadar olan bölgeyi kapsar.
***
Uluslararası Hukuka göre, bir ülkenin karasuları genişliği, aynı zamanda o ülkenin ulusal hava sahasının genişliğini de belirler. Ancak, 1931 yılına kadar karasularının genişliği 3 deniz mili olan Yunanistan, uluslararası Hukuka rağmen, hava sahasının genişliğini 10 deniz mili olarak açıklamıştır.
***
Yunanistan, 1936 yılında, karasularının genişliğini, bugün uyguladığı 6 deniz miline çıkarmıştır. Bununla da yetinmeyen Yunanistan, karasularının genişliğini 12 deniz miline çıkarmak istemektedir. Yunanistan’ın karasularının genişliğini 12 deniz miline çıkarması halinde, Ege Denizi, tamamen bir Yunan Denizi haline dönüşecek ve Türk gemi ve uçaklarının Ege Denizinde dolaşması, Yunanistan tarafından tamamen engellenmiş olacaktır. Çünkü Yunanistan’ın 6 deniz mili olarak ilan ettiği karasuları ve 10 deniz mili olarak ilan ettiği ulusal hava sahasının dışında kalan saha, uluslararası karasuları ve uluslararası hava sahası olacak ve birbirine çok yakın konumda bulunan adaların her birisinin karasuları ve hava sahası-sının genişlikleri hesaba katıldığında, uluslararası karasuları ve hava sahası kalmayacaktır.
***
Koyu bir Atatürkçü ve Cumhuriyetçi görünen Kenan Evren’in, tasarruf tedbirleri kapsamında Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde olumlu karşılanan emir ve talimatlarına ve uygulamalarına karşın, dışarıda ABD’li generallerle ve özellikle de NATO Güneydoğu Avrupa Müttefik Kuvvetleri Komutanı, ABD’li Orgeneral Aleksander High ile sürekli dostane ilişkiler içerisinde bulunması ve ona çok güvenmesinin sonucunda Türkiye’ye verdiği zararlar çok daha büyüktür.
***
Yunanistan’ın NATO’ ya dönüşünü sağlamasının, FIR Hattı, Kıta Sahanlığı ve Anadolu Yarımadasının Kıta Sahanlığı ( Şelf Bölgesi ) içerisinde kalan Ege Adaları ile ilgili haklarımızdan vazgeçmesinin nedenlerini soran gazetecilere Kenan Evren’nin verdiği cevap çok ilginç ve düşündürücüdür.
***
“ Ne bileyim? Bunları sağlarsan, sana asker sözü veriyorum, Türkiye’nin sorunlarını sizin lehinize çözemeye asker sözü veriyorum. Dedi. Onun sözüne güvendim “
***
Uluslararası ilişkilerde verilen asker sözlerine değil, karşılıklı çıkar ilişkilerine göre hareket edilir. Uluslararası ilişkiler, ahbap çavuş ilişkisi ile değil, verilecek sert ve kesin notalarla yürütülür. Uluslararası ilişkilerde sert, kesin, kararlı ve ciddi tutum takınılır.
***
NOT:
1. 1 Deniz mili 1852 metre, 1 kara mili 1609 metredir.
2. Kıt ‘ a Sahanlığı ya da Şelf bölgesi/ mıntıkası: Ana karanın ( Örneğin Anadolu’ nun ) denizin 200 metreye kadar olan derinliğindeki bölgeyi ifade eder.
***
Uluslararası Hukuka göre de, Kıta sahanlığı içerisinde kalan adalar da, anakara parçasının uzantısı sayılır ve kabul edilir. Ege Denizinin Kıt’ a sahanlığı, Ege Denizinde Girit, Sisam, Sakız, İstanköy adalarını da içerisine alacak kadar çok geniş bir bölgeyi kapsar.
***
Esen kalınız.
***
