Diyet posası, ince bağırsakta sindirilmemesine rağmen kalın bağırsakta fermente olan, sağlık için önemli kompleks karbonhidratlar olarak tanımlanmaktadır. Diyette yeterli düzeyde posanın bulunması, sağlıklı bir yaşam sürdürmek ve bazı hastalıklardan korunmak için oldukça önemlidir.
Fizyolojik etkilerine göre posa, çözünen ve çözünmeyen posa olarak sınıflandırılmaktadır. Çözünmeyen posa, suyu yapısında tutarak, sindirilmeden artık maddelerin bağırsak içi hareketini arttırdığından dolayı vücudun doğal süpürgesi olarak adlandırılmaktadır. Dışkıya, yumuşaklık ve hacim kazandırarak kabızlığı önler. Tam tahıllı ürünler, buğday ve mısır kepeği, kök sebze ve meyve kabukları çözünmez posanın kaynaklarıdır. Diyet posasının %15- 50’ sini oluşturan çözünen posa kaynakları ise, kurubaklagiller, bezelye, yulaf, arpa, elma, portakal gibi birçok meyve ve sebzelerdir. Kan kolesterolünün düşürülmesinde ve kan şekerinin dengelenmesinde büyük rol oynarlar. Kurubaklagiller %11-26, sert kabuklu meyveler %5-14, tahıl ürünleri %4-7.5, sebzeler %3-4 ve meyveler %1-2 oranında diyet posası içerir. Posa miktarı, pişmişe göre çiğ olanlarda, kabuksuza göre kabuklu olanlarda daha fazladır. Tahıllarda, rafinerizasyon işlemi (kepek ve özünün ayrılması) arttıkça posa önemli ölçüde azalır.
Diyet posasının 13gr/gün arttırılmasıyla, kalın bağırsak kanserinin %31 azalacağı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Çözünür posadan (kurubaklagiller, yulaf, bazı meyve ve sebzeler) zengin beslenen kişilerde kolesterol düzeylerinin daha düşük olduğu ve kalp-damar hastalıklarından kaynaklanan ölümlerin de daha az olduğu bilinmektedir. Yeterli posa tüketimi, kan şekeri düzeyini ve insülin gereksinimini düşürdüğü için özellikle diyabeti olan bireyler için oldukça önemlidir. Diyet posasının düşük enerjili olması ve su çekme özelliğinden dolayı midenin boşalmasını geciktirir. Mide boşalmadığı için yeme isteği azalır. Posa içeriği yüksek besinlerin, çiğnenerek yutulması uzun zaman aldığı için tokluk hissi yaşanır. Günlük alınması gereken 25-30 gr diyet posasının 5-7 gr’ ının çözünen posa olması gerektiği ifade edilmektedir. Özellikle bebek mamalarında diyet posa içeriğinin 19 gr olması gerektiği vurgulanmaktadır.
Diyette yeterli posa tüketimi için besin çeşitliliğini arttırmak oldukça önemlidir. Günlük enerji ihtiyacının çoğunu kompleks karbonhidratlardan ( tam tahıllı ekmek, bulgur, yulaf vb) karşılamak, haftada en az 2-3 gün kurubaklagil tüketmek, günde en az 5 porsiyon sebze-meyve yemek posa ihtiyacını yeterli bir şekilde karşılayacaktır.
