Ülkemizde makinelerin neden olduğu kazaların toplam iş kazaları içerisindeki oranı %10 ile %15 arasında değişmektedir. Bu oran, ILO standartlarına göre en yüksek ilk dört kaza nedeni arasında yer almaktadır. Günümüzün yoğun teknoloji ve rekabet ortamı sonucunda seri üretimin her süreçte makine kullanımını zorunlu kılması, makine kaynaklı kaza risklerini de artırmaktadır. Şiddetli rekabet koşulları, kullanılan makinelerin yüksek üretim miktarına ulaşması için canlıları riske atacak kadar son derece hızlı ve güçlü olmasını gerektirmektedir. Demirden yapılmış bu makine sistemleri her ne kadar insan komutları ile çalışıyor olsalar da, olası elektronik, hidrolik, pnömatik vb. arızalar bu sistemleri insanoğlu için tehlikeli birer çelik canavara çevirebilmektedir. Makine kaynaklı iş kazalarının anatomisinde, makinenin donanımındaki bir veya birkaç parçanın arızalanması ile oluşan, istenmeyen ve önceden öngörülmemiş çalışma şekilleri önemli bir yer tutmaktadır. Makine kazalarının oluşumunda etkili diğer faktörler ise yanlış tasarım, yanlış programlama mantığının kullanılması ve makine kaynaklı risklerin doğru öngörülememesidir. Kişisel koruyucu donanım kullanımı, ergonomi veya fiziksel risk faktörleri gibi alt konular makine kullanımının doğasından kaynaklanan kazaların yaşanmasını önleyememektedir.
ACİL DURDURMA EKİPMANLARI; makinelerde acil durdurmanın gerekli olduğu durumlarda makinedeki riskli hareketlerin derhal emniyetli hale getirilmesi amacı ile kullanılmaktadır.
EMNİYET KAPI ŞALTERLERİ; Makinelerde öncelikli istenen, tüm riskli hareketlere ulaşılmasını engellemek için sağlam ve sabit koruyucu kapakların kullanılmasıdır. Ancak tüm makinelerde üretim gereği bu mümkün olmayabilmektedir. Bu durumda açılabilir kapaklar kullanılması gerekebilir. İş kazalarında manipülasyonlar daha çok kapı şalterlerine yapıldığından, mandallı tip kapı şalterlerinin kullanılması önerilmemektedir. Dilli ya da daha ziyade temassız manyetik / kodlu (RFID) şalterlerin kullanılması çok daha uygundur. Kandırılma ve manipülasyon açısından kodlu şalterler çok daha yüksek bir güvenilirlik sağlamaktadır. Kapı şalterlerinin arıza yapması durumunda da sistem kaza olmadan durdurulabilmelidir.
IŞIK PERDELERİ; makinelerde üretimin daha etkili olabilmesi için operatörün tehlikeli bölgelerde bulunma zorunluluğu olduğu durumlarda, üretim verimliliğini düşürmeden operatörü korumak amacıyla kızılötesi ışınlarla görünmez bir algılama duvarı oluşturulmaktadır. Bu cihazlar tek bir ışın kullanılması durumunda ışın bariyeri, birden fazla ışın demeti kullanılması durumunda ışık perdesi olarak tanımlanmaktadır.
ÇİFT EL BUTONLARI; Makinede tehlikeli hareket sürdüğü sürece operatörün ellerini iki ayrı buton üzerinde tutmasını sağlayan emniyet fonksiyonudur. Operatör ellerini buton üzerinden ayırdığında tehlikeli hareketler derhal durmaktadır. Butonların çıkıntılı tip kullanılması durumlarında, operatörün butonlardan birisine eli dışında başka bir organı (diz, ayak gibi) ile basmasını engelleyecek şapka bulunmalıdır.
EMNİYET PASPASLARI; Operatörün bulunduğu yerde üzerine bastığını algılayan ve bu sayede üzerine baskı uygulandığı sürece emniyet kontrol cihazı üzerinden riskli hareketlerin engellenmesini sağlayan bir emniyet sensörüdür.
İKİ BOYUTLU ALAN TARAYICILAR; Lazer teknolojisiyle çalışan bu cihazlar geniş bir açıyla tarama yaparak taradığı bölgede bir engel olup olmadığını izleyebilmektedir. Genelde yere paralel yerleştirilip robot hücrelerinde kullanılmaktadır. Gözle görünmeyen algılama alanına herhangi bir cisim girdiğinde riskli hareketlerin durdurulmasını sağlamaktadır.
EMNNİYET KAMERALARI; İki boyutlu emniyet kameraları ağırlıklı olarak abkant preslerde kalıp arasında geniş bir algılama alanı sağlayarak el-parmak koruması amacıyla kullanılmaktadır Emniyet seviyesi Tip.4’tür. Bu cihazlar kalıbı ve işlenen parçayı algılamakta, görüntü alanına giren yabancı cismi tespit ederek riskli hareketi emniyet kontrol cihazı üzerinden durdurmaktadır.
Üç boyutlu emniyet kameraları ise sadece düzlemsel alanda değil, üç boyutlu bölgede algılama sağlamaktadır. Yerden yaklaşık 6-10m yukarıya yerleştirilerek konik bir bakış açısı ile ölçüm yapabilirler. Bu cihazların iki boyutlu alan tarayıcılara göre yüksekliği de algılama avantajları vardır. Karmaşık görüntü okuma teknolojisi ile çalışırlar.
Kaynak: Otomasyon Dergisi 2018-07-11 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Makine Emniyeti
Hayat mücadelenizde sağlık, mutluluk, başarı sizinle olsun.
Bilgi hayat kurtarır, paylaştıkça çoğalır.
Daha fazlası için sosyal medya platformu instagram @baoffice hesabını takip ediniz.
